حیواناتحق حیات دارند و باید از حقوق‌شان دفاع شود اما، گاه با ورود آنها به محدوده‌ی زندگی انسان ها و یا به بیان بهتر تجاوز انسان‌ها به قلمرو حیوانات، خسارات فراوانی به عرصه‌های کشاورزی وارد شده و در برخی موارد این خسارات شاید یک منطقه را تا آستانه فلج شدن می‌برد

اخباری که جسته گریخته از تخریب‌های ناشی از حضور برخی حیوانات چون گراز و گرگ در اراضی کشاورزی و دامداری‌ها شنیده می‌شود، دلیل براین مدعاست.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران‌(ایسنا) - منطقه مرکزی، همواره از توسعه روستاها، حفظ کشاورزی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها سخن به میان می‌آید اما کنترل حیوانات آسیب‌زننده به این عرصه‌ها که یکی از مهمترین امور در محافظت از اراضی کشاورزی بوده و ماندگاری کشاورزان را در پی خواهد داشت، گاه به فراموشی سپرده می‌شود.

روستاهای کشور همواره قطب کشاورزی بوده و هستند، اما گاه اتفاقاتی رخ می‌دهد که در نهایت سکوت و بی‌توجهی هست و نیست روستاییان را بر باد می‌دهد.

روستای فلوجرد تفرش نمونه یکی از این روستاهاست. این روستا در 38 کیلومتری شمال غرب تفرش قرار دارد و سال‌ها کشاورزی پررونقی را به خود دیده است، اما به گفته دهیار روستا، طی چند سال اخیر افزایش جمعیت گراز در این منطقه بار سنگینی بر دوش اهالی روستا قرار داده و باعث به زبان آمدن کشاورزان شده است. ‌وی مدعی است که محیط زیست دست به رهاسازی این حیوان در این روستا زده است.

روح‌الله احمدبیگی به خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، گفت: از 10 سال پیش کشاورزی این روستا روز به روز از رونق افتاد و یکی از دلایل آن در کنار پایین رفتن آب رودخانه و کاهش منابع آبی، افزایش جمعیت گراز در این روستا و حوالی آن بود.

جمعیت گراز در فلوجرد غیرقابل کنترل است

دهیار روستا فلوجرد افزود: گرازها تولیدمثل بالایی دارند و امروز جمعیت آنها در روستا غیرقابل کنترل شده است و تا دهستان رودبار و حتی تفرش نیز پیش رفته‌اند و عملاً کنترل آنها از دست اهالی خارج شده است. کشاورزان در این شرایط شاهد از بین رفتن باغات و اراضی کشاورزی خود هستند.

احمدبیگی با اشاره به وسعت اراضی کشاورزی در فلوجرد اظهار کرد: با توجه به وسعت بسیار، حصارکشی مزارع هزینه‌بر است و با اتفاقاتی که برای زمین‌های کشاورزی اهالی رخ داده است عملاً توانی برای صرف این هزینه‌های بالا ندارند. علاوه بر آن عموما روستاییان زمین‌های کشاورزی خود را بیمه نمی‌کنند و نهایت اقدامی که در این حوزه انجام می‌دهند بیمه کردن درختان است که این امر نیز تاکنون خسارات وارده را رفع نکرده است.

به گزارش ایسنا، امروز گراز در منطقه فلوجرد تفرش بلای جان روستاییان و کشاورزی این روستا شده است. این حیوان همه چیزخوار به هیچ یک از محصولات این روستا رحم نکرده و هر چه بر سرراه داشته است به مانند یک راهزن شبگرد به یغما برده است.

محمود کلنگری کارشناس حفظ نباتات در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا اظهار کرد: گراز پستانداری همه چیزخوار است که زادآوری بسیار بالایی دارد و در اکثر زیستگاه‌ها همچون جنگل، ارتفاعات، رودخانه‌ها و حتی تالاب‌ها دیده شده است.

گراز؛ در صدر جدول حیات وحش آسیب‌رسان به مزارع

وی با بیان اینکه گراز تقریباً در تمام کوهستان‌های استان مرکزی زیست می‌کند و اطراف رودخانه‌هایی چون قره‌چای نیز وجود دارد، افزود: تحقیقات 10 ساله درباره حیات وحش آسیب‌رسان در ایران گراز را در جایگاه اول قرار داده است. گراز انواع محصولات کشاورزی و زراعی همچون غلات، گندم و جو، حبوبات، صیفی‌جات و یونجه را می‌خورد و به طور کلی از هر چه در باغات و اراضی کشاورزی کشت شود تغذیه می‌کند.

کلنگری، گراز را حیوانی شب‌فعال عنوان کرد که در طول شب تخریب اراضی را باعث می‌شود و گفت: در سال‌های اخیر تخریب‌های بسیاری توسط این حیوان در مناطق روستایی چون گوار و عقیل‌آباد صورت گرفت که خسارات بالایی به دنبال داشت. حتی در روستاهایی مثل گیلی، کاروانسرا، ساق، رودباران، نمک‌کوه و مرزیجران خساراتی به مزارع گندم، غلات و یونجه وارد کرد.

وی تصریح کرد: گراز نهال درختان را به راحتی می‌کند و بیش از آنچه می‌خورد، زمین را له می‌کند و با کوبیدن خاک فرسایش خاک اراضی را منجر می‌شود.

این فعال محیط زیست با تأکید بر اینکه رهاسازی چنین حیواناتی توسط محیط زیست امکانپذیر نیست، گفت: اگر منطقه‌ای مستعد باشد، قطعاً حیوان را به سمت خود می‌کشد.

تخریب زیستگاه و کاهش شکارکنندگان تعادل اکولوژیکی را بر هم زده است

وی یکی از علل حضور چنین حیواناتی در مناطق روستایی را تخریب زیستگاه‌های طبیعی جانوران عنوان کرد و افزود: افزایش بی حدوحصر اراضی کشورزی و باغات در محدوده زیستگاه حیات وحش کار طبیعی طبیعت را مختل کرده و دخل و تصرف‌های انسانی تعادلی را که نیاز حیات حیوانات است برهم زده است.

وی اضافه کرد: دامپروری سنتی همچنان بر این پایه است که دام به مراتع برده می‌شود و عملاً غذای طبیعی دیگر حیات وحش توسط دام خورده شده و تعادل به هم می‌خورد. اینجاست که به دلیل دست‌اندازی به مراتع و نادیده گرفتن سهم حیات وحش در مراتع، هجوم چنین حیواناتی را به سمت مزارع و اراضی کشاورزی شاهد هستیم.

کلنگری علت دیگر هجوم حیواناتی چون گراز به مزارع را کاهش شکارگران طبیعی این حیوان دانست و اظهار کرد: دشمن طبیعی گراز حیواناتی چون گرگ، پلنگ و ببر هستند و کاهش آنها تعادل اکولوژیک را به هم خواهد زد و باعث می‌شود که جمعیت چنین حیواناتی طغیان کند و در این شرایط قطعا کنترل آنها از دست خارج خواهد شد.

وی با اشاره به کاهش دست‌انداز‌ی‌ها و دیده شدن سهم حیات وحش در مراتع به عنوان راهی برای کاهش خسارات به اراضی کشاورزی توسط این حیوانات تصریح کرد: قطعاً فنس و دیوارکشی اطراف مزارع گزینه مناسبی برای کاهش تخریب‌ها خواهد بود. همچنین می‌توان از وسایلی که منجر به دور شدن حیوانات وحشی از مزارع می‌شود استفاده کرد.

این فعال محیط زیست تأکید کرد: شکار این حیوانات منوط به اخذ مجوز از محیط زیست است اما، قطعاً افزایش تعامل مسئولان و جوامع محلی و ارتباط با کشاورزان و افزایش آگاهی آنان نسبت به این موضوع می‌تواند کمک شایانی در جهت کاهش خسارات داشته باشد و عدم این ارتباط باعث می‌شود که روستاییان برای جبران خسارات و کاهش آنها دست به کار شوند.

وی با اشاره به اقداماتی چون شکار، تله‌گذاری و استفاده از طعمه مسموم برای کنترل تخریب‌ها گفت: چنین اقداماتی از سوی مردم قطعاً نشان از کم‌کاری محیط زیست داشته و علاوه بر آن هر حیوان غیرهدف دیگری را نیز طعمه دام‌های کشاورزان می‌کند.

محصولات کشاورزی باید بیمه شوند

کلنگری اضافه کرد: تعامل محیط زیست با جوامع محلی و برآورد خسارات باعث می‌شود که محیط زیست به سرعت در جریان خسارات قرار گرفته و در صورت نیاز اقدام به صدور مجور شکار کند. علاوه بر آن بیمه محصولات کشاورزی و ترویج این فرهنگ در بین روستاییان نکته قابل تأملی است که البته کشاورزان عموما به آن توجهی ندارند و در زمان بروز خسارات به فکر راه چاره می‌افتند.

به گزارش ایسنا، اراضی کشاورزی که در سال‌های اخیر ناملایمات بسیاری را تحمل کرده‌اند، کشاورزان که خسارات بسیاری را در انواع و ابعاد مختلف تجربه کرده‌اند و حیات وحش که بی‌خانمان شده است همه قربانیان این پرونده هستند و عواملی همچون کم‌کاری محیط زیست و عدم آگاهی جوامع محلی و حتی بی‌توجهی کشاورزان نسبت به انجام اقدامات حفاظتی برای اراضی خود نیز شرایط را به جایی رسانده است که اقتصاد و محیط زیست، هر دو را به چالش می‌کشد.

مهرداد حاجی‌حسینی معاون محیط طبیعی حفاظت محیط زیست استان مرکزی در خصوص شرایط پیش آمده در فلوجرد و روستاهای مشابه با تأکید براینکه رهاسازی گرگ و گراز در برخی روستا شایعه محض است و محیط زیست به هیچ عنوان چنین اقدامی را انجام نخواهد داد، تصریح کرد: جمعیت گرگ و گراز به قدری در استان مرکزی زیاد است که ادعای رهاسازی آنها برای افزایش جمعیت به هیچ عنوان قابل قبول نیست.

وی با اشاره به حضور حیات وحش در مناطق شهری و روستایی به عنوان امری طبیعی افزود: در مناطق روستایی حجم و میزان حضور حیات وحش به دلیل وجود اراضی و محصولات کشاورزی بیشتر است و گراز نیز از این قاعده مستثنی نیست. این حیوان به دنبال محصولات غده‌ای است و با ورود به مزارع و اراضی کشاورزی به ریشه درختان و محصولات دیگر آسیب می‌زند.

در صورت نیاز، مجوز شکار گراز به صورت محدود صادر می‌شود

معاون محیط طبیعی محیط زیست استان به دستورالعمل موجود در خصوص شکار اشاره کرد و گفت: طبق دستورالعمل سازمان محیط زیست کشور برای جلوگیری و رفع و جبران خسارات ناشی از عملکرد جانوران آسیب‌زننده اگر منطقه‌ای چنین مشکلی داشته باشد و جانورانی چون گراز و گرگ به اراضی و باغات خسارت بزنند، اقدامات لازم لحاظ خواهد شد.

وی اظهار کرد: در وهله اول لازم است که متضررین درخواستی مکتوب به شورای روستا ارائه کنند. پس از تأیید شورا محیط زیست شهرستان برای بررسی درخواست و برآورد خسارات وارد عمل خواهد شد.

حاجی‌حسینی با اشاره به اینکه قبل از بروز خسارات جدی، محیط زیست پیشنهاداتی مبنی بر فنس‌کشی و حصارکشی و یا ایجاد پرچین گیاهی برای جلوگیری از ورود حیوانات ارائه می‌دهد، افزود: تعبیه مترسک در مزارع، محصور کردن گله در مکانی مسقف قبل از تاریکی هوا، ایجاد سروصدا، نور و آتش قطعاً می‌تواند از جلوگیری از ورود حیواناتی چون گراز به مرازع جلوگیری کند.

وی در خصوص بروز خسارات جدی به اراضی کشاورزی گفت: در این شرایط مجوز شکار از سوی محیط زیست البته با در نظرگرفتن دستوالعمل‌ها و در قالب چارچوب مقررات صادر می‌شود که باید توسط شکارچیان محلی و مورد اطمینان محیط زیست و روستاییان که سابقه تخلف ندارند به صورت محدود طی مدت زمان کوتاهی انجام شود. البته مجوزها به صورت محدود و صرفاً برای شکار 20 درصد گونه مورد نظر صادر می‌شود.

معاون محیط طبیعی محیط زیست استان اضافه کرد: اهالی متضرر روستا می‌توانند با ارسال درخواست کتبی خود مراتب رسیدگی به خسارات را دنبال کنند و قطعاً در این خصوص تعامل، اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی از طریق آموزش به اهالی روستاها انجام می‌گیرد، چراکه این موضوع اساس کار سازمان و ادارات محیط زیست است.

جمعیت گرازهای فلوجرد تحت کنترل است

دهیار روستای فلوجرد شهرستان تفرش معتقد است کنترل جمعیت گرازها در این روستا و تخریب‌های صورت گرفته امکانپذیر نیست اما، میرزایی رئیس حفاظت محیط زیست تفرش با تأکید بر اینکه اوضاع کاملاً تحت کنترل است و به هیچ عنوان مشکلی در این راستا در این روستا و روستاهای اطراف وجود ندارد، افزود: جمعیت گرازها رو به کاهش است.

وی تصریح کرد: با مجوزهای صادر شده برای شکار توسط غیرمسلمانان وضعیت گرازها در این مناطق تحت کنترل است تنها یک مورد شکایت به اداره صورت گرفت که با بررسی اوضاع مجوز شکار صادر شد و تاکنون شکایت دیگری از سوی روستاییان و متضرران صورت نگرفته است.

میرزایی تأکید کرد: در صورتی که شکایتی به اداره ارجاع شود قطعا و به سرعت شرایط بررسی و در صورت نیاز مجوز شکار به شکارچیان اعطا می‌شود اما، در حال حاضر وضیعت بحرانی در این روستا وجود ندارد.

جبران خسارات روستاییان کشاورز در اولویت قرار ندارد

سیامک سلیمانی مدیرکل دفتر امور روستایی استانداری مرکزی در خصوص خسارات وارده به روستاییان و زمین‌های کشاورزی گفت: بحت رسیدگی به خسارات این چنینی در اراضی کشاورزی روستایی بسیار حائز اهمیت است، اما متاسفانه تاکنون و تا این لحظه اعتبار ویژه‌ای برای جبران اینگونه خسارات در نظر گرفته نشده است.

وی تصریح کرد: جبران خسارات اراضی کشاورزی بحث بسیاری مهمی است چراکه نمی‌توان از کشاورز درخواست کرد که در مقابل تخریب باغات توسط حیواناتی چون گراز متضرر شود، اما دست روی دست بگذارد و آسیبی به حیوان نزند، قطعا این موضوع میسر نخواهد شد و اگر مسئولان این خسارات را ندید بگیرند کشاورزان خود وارد عمل می‌شوند و دست به شکار حیوان می‌زنند.

وی با اشاره به مشکلات اعتباری طی سال‌های اخیر افزود: این مشکلات باعث شده که جنین مباحثی در تصمیم‌گیری‌های مالی مورد توجه قرار نگیرد و عملا اولویتی برای آن قائل نباشند.

سلیمانی اظهار کرد: در استان مرکزی به منظور رسیدگی به اوضاع کارگروهی تشکیل شده و شهرستان‌ها نیز پیگیر مشکلات هستند. همچنین اقداماتی جهت بیمه محصولات صورت گرفته است تا بتوان این فرهنگ را در بین کشاورزان ترویج داد و با دستورالعمل‌هایی که در این راستا به کمک محیط زیست، جهاد کشاورزی و حتی کمیته امداد تدوین شده قدم‌هایی در این جهت برداشته شده است اما، همچنان امری است که در اولویت‌گذاری‌ها مغفول مانده است.

به گزارش ایسنا؛ کشاورزی در کشور ما و تمامی کشورهایی که از این امکان برخوردارند، یکی از الزامات رشد اقتصادی است، و با توجه به اینکه کشور ما وابسته به نفت بوده و عملا اقتصادی تک محصولی بر آن حکمفرماست، شاید کاهش قیمت نفت منجر به رونق کشاورزی شود اما، در راستای رشد کشاورزی و ماندگاری کشاورزان در روستاها فراهم کردن زمینه توسعه کسب و کار برای آنها ضرورتی پایه‌ای و ناگزیر است.

در این راستا فراهم آوردن تمامی شرایط برای تولید، الزامی است که علاوه بر شناسایی الزامات و تدوین دستورالعمل‌ها نیازمند اقدامات میدانی بیشتر و گسترده‌تر و به قولی کار جهادی در تمامی ابعاد برای رفع یا کاهش تمامی مشکلات مبتلابه این حوزه از جمله تقابل حیات وحش و کشاورز است که در صورت عدم رسیدگی هر دو را و در نهایت کشور را متضرر می کند.

به نظر می‌رسد در روستاهایی چون فلوجرد ظاهرا اراده حیواناتی چون گراز به ادامه زندگی قوی‌تر از اراده کشاورزان و مسئولان به حفظ عرصه‌های کشاورزی بوده و در نهایت در کنار معضلاتی همچون کم‌آبی، این اراضی کشاورزی هستند که تشنه و بی بار به فراموشی سپرده می‌شوند.